सावित्री रेग्मी,
नवलपरासी ,४ असार ,पछिल्लो समय सामुदायिक वनमा खालि रहेको जग्गालाई हराभरा वनाउन बृक्षारोषर्ण संगै विभिन्न किसीमका जडिबुटिहरुको संरक्षण कार्यहरुले तिव्रता पाएको छ । यसरी बन जंगललमा रहेका विभिन्न किसीमका वनस्पतिहरुको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले गैडाकोट नगरपालिका १५ मा रहेको सुन्दरी सामुदायिक वनले विभिन्न किसीमका जडिबुटिहरु लगाउंदै आएको छ । सामुदायिक वनहरुमा गर्मी समयमा आगलागी ,काठ दाउरा चोरी निकासी लगातका कारणहरु वाट मासिदै गएको अमुल्य जडिबुटिहरुलाई संरक्षण कार्य अगाडी बढाए संगै स्थानियहरु समेत लाभान्वित भएका छन । हाल कुरिलो,सिन्दुरे,सर्पगन्धा,पिपला,बोझो,रुद्रक्ष,श्रीखण्ड,
अमला ,रिठ्ठा,तेजपत्ता,किम्बु,लप्सी,असुरो लगाएतका १ सय प्रकारका जडिबुटिहरु रहेका छन । यसरी वनमा उत्पादन गरिएको जडिबुटि संकलन गरेर स्थानियहरुले वनलाई अथवा गाउंमा लगेर वेच्न पाउने सुविधा दिएको छ । जसले गर्दा गरिव तथा विपन्न वर्गका मानिसहरुलाई यसले रोजगारी पनि दिएको छ । यसको साथै वनले त्यहांको जडिबुटिको प्रयोग गरेर विभिन्न किसीमका औसधिहरु पनि वनाउंदै आएको सुन्दरी सामुदायिक वन गैडाकोटका वन हेरालु कुल वाहादुर गुरुङ्ग वताउंनुहुन्छ ।
यसरी वनमा लगाईएको विभिन्न किसीमका जडिबुटि प्रयोग गरेर स्थानियहरुले आर्थिक लाभ लिन सकेका छन । जसले गर्दा संरक्षणमा स्थानियहरु लागी परेका छन ।तर यसरी उत्पादन गरिएको जडिबुटिले राम्रो वजार नपाउंदा भने समस्या परेको सुन्दरी सामुदायिक वन कार्यलयका सचिव रामजि घिमीरे बताउंनुहुन्छ । यस्तो समस्यालाई न्युनिकरण गर्नका लागी यहां उत्पादन गरिएका जडिबुटिको प्रशोधन गर्ने त्यस्तै अझ क्षेत्र विस्तार गर्ने किसीमका योजनाहरु रहेको सचिव घिमीरे बताउंनुहुन्छ । यो संगै अहिले कसरी उत्पादनमा बृद्धि गनृ सकिन्छ,भनेर जडिबुटिको पहिचान गरि त्यसको महत्व, प्रयोग विधि लगाएतका कुराहरुमा अनुसन्धानका कार्यहरु अगाडी बढाईएको छ ।
पछिल्लो समय वनमा १ हेक्छर क्षेत्रफलमा कुरीलो खेति गरिएको छ । जसले गर्दा अधिकांस पशुपालन गर्ने किसानहरु लाभान्वित भएका छन,भने अन्य जडिबुटिले स्थानियहरुलाई घरेलु औषधिको लागी निकै सहज भएको छ । अधिकांस मानिसले वनमा रहेका वनस्पतिहरुको नि शुल्क प्रयोग गर्न पाउंदां औषधि खोज्नका लागी टाढा टाढा पनि जान परेको छैन । यसका साथै महङ्गो शुल्क तिरेर औषधिहरु किन्न समेत नपरेको स्थानिय घाश्याम पराजुलि बताउंनुहुन्छ ।
नेपालमा पाईने करिब ७००० प्रजातिका फुल फुल्ने वनस्पतिहरु मध्ये करिव ८०० प्रजातिका जडिबुटीहरु पहिचान भैसकेका छन् ।तर पनि उचित संरक्षणको अभावमा यस्ता अमुल्य जडिबुटिहरुको सहि प्रयोग हुन सकिरहेको छैन । तर पछिल्लो समय लोप हुने अवस्थामा रहेका यस्ता जडिबुटिको संरक्षणका लागी सामुदायिक वनले गरेको यो प्रयास निकै सकारात्मक छ । त्यसैले यसरी नै हरेक क्षेत्रवाट संरक्षणका प्रयास जुट्न सक्यो भने पनि देशको आर्थिक विकासमा टेवा पुग्ने थियो ।